0541 
HASTALIKLAR
Fıtık
Omurlar arası disk denen kıkırdağa benzer yastıkçıklar amortisör görevi görür ve yüklenmelerde ağırlığı eşit dağıtabilmek için kendi sınırları içersinde şekil değiştirerek omurgayı korumaya çalışır. Genç yaşlarda su miktarı fazla iken 25 li yaşlardan sonra su kaybetmeye, yani kurumaya ve yaşlanmaya başlar. Daha kırılgan hale geldiğinden eskisi gibi yüklenmeyi rahat yastıklayamaz ve bu defa kendisi kırılmamak için sağa sola kaçmak ister. Omurun ön tarafını sınırlayan bağ dokuları kuvvetli olduğu ve arka tarafını sınırlayanlar daha zayıf olduğundan genellikle arkaya doğru yani omurilik kanalına doğru taşar. Hafif taşmalara bulging deriz. Bağ dokusu yırtılmamıştır, sadece basıdan çok gerilmiştir ve şiddetli bel ağrısı yapma dönemindedir. İkinci aşamada protrüzyon gerçekleşir. Taşma daha fazladır ve bel ağrısına bir miktar bacak ağrısı ve hatta kuvvetsizlik de eklenebilir. Felç yapmışsa ameliyat edilmelidir. 3. aşamada artık bağ dokusu yırtılmış ve fıtık üzüm salkımı gibi kanala fırlamıştır. Artık pek bel ağrısı görülmez ancak hemen hepsinde genellikle şiddetli bacak ağrısı, kısmi güç kaybı mevcuttur ve ameliyat gerektirir. Bu aşamada kazara bel çektirilirse vahim sonuçlar doğurabilir. Fıtığın serbest parça olarak kopup sinir kökü altına tuzaklanma ihtimali yüksektir. Keza protrüzyon aşamasında da dikkatli olmalıdır. Çekiştirmeler bulging yani başlangıç aşamasında yapılmalıdır.SORU VE CEVAPLARLA BEL VE BOYUN FITIKLARI
RÖPORTAJ
OMURGA FITIKLARI :Bel fıtığı sorunu en erken kaç yaşında başlar ?
20 yaş altında bel fıtığı görülme sıklığı %3.5dur. Literatürde 9 yaşın altında 4 vaka bilinmekte. 27 aylık bir bebek bel fıtığından ameliyata gitmiştir. (J Neurosurg. 2000 Jan;92(1 Suppl):98-100). Hatta 13 aylık bebek trafik kazası sonrası ameliyat edilmiştir. (J Neurosurg Pediatr. 2008 Aug;2(2):133-5). Bel fıtıkları kız çocuklarda biraz daha fazla gibi. Çocuklarda boyun ve sırt fıtıklarının oluşma tarzı bel fıtığından çok farklıdır ve ayrı değerlendirilmelidir.
Neden olur ? Bu kadar erken yaşta görülmesinin nedenleri nelerdir ?
Genellikle hepsinde hem bel, hem bacak ağrısı vardır. Bir çoğu bacak üst arka yüzeyinde sertlik ve çekmeden yakınır. Ameliyat sonrası bile bu çekme uzun zamanda düzelir.
Çocuk ve adolesanda bel fıtığı görülme nedeni 4 tanedir. Çoğunlukla ailesel, bir o kadar travma, ve az olasılıkla yetişkinlerdeki gibi dejenerasyon (), nadiren de omurgadaki konjenital malformasyon kaynaklıdır.. %88inde sadece tek seviye etkilenir. Diskler çoğu defa tazedir. Patlamış fıtık sadece %4ünde mevcuttur yani çoğu bağ dokusu ile yerinde tuzaklanmış, sınırlanmıştır.
Çocuk ve gençlerde ağır çanta taşımak,ağır kaldırmak etkiler mi ?
Ağır eşya taşımanın yetişkinde fıtığa çok zemin hazırladığı herkesce bilinir, gençlerin omurgası daha dirençlidir ancak onlar büyümekte olduğu için bir defa omurgaları eğrilip bükülmeye ve yanlış gelişmeye müsaittir. Bu da omurga biomekaniğini zaten bozar ve beraberinde fıtık gelişme ihtimali eninde sonunda yükselir
Okul ve sınav stresi bel fıtığını tetikler mi ?
Yetişkinde de çocuktada da ruhsal stresin fıtığa hiç bir etkisi olamaz.
Genetik midir ?
Travmanın ve aşırı yüklenmenin ciddi etkisi olsa da gençlerde ve çocuklardaki fıtığın en çok ailesel olduğu düşünülür.
Şişman çocuklarda daha mı çok görülür bel fıtığı ?
Kilo daima omurgaya bir yük, yani bir travmadır. Yetişkine göre daha dirençli de olsa fıtığa mutlak zemin hazırlanır.
Büyüme çağındaki çocuklarda görülmesi büyümenin bel fıtığı üzerinde etkili olduğunu söyleyebilirmiyiz ?
Diyemeyiz. Büyürken aşırı kilo alma varsa ancak etkili olabilir. Ne kadar büyüseler de gençlerin omurgası yetişkine daha taze ve dirençlidir.
Peki çocuk yaşta bel fıtığı olmuş çocuklar hayatları boyunca bu ağrıları çekmek zorunda mı?Değil çocuklar , hiç kimse hayatı boyunca ağrı içinde bırakılamaz. Çünkü etik değildir. Ağrı dönemi yaşam kalitesini bozacak kadar uzuyorsa zaten herkes için ameliyat düşünülür.
Büyüme çağında olanlarda ve gençlerde ameliyat kararını nasıl veriyorsunuz ?Ne zaman ameliyat olmalılar ?
Yetişkinlerdeki ameliyat kararı şöyle verilir. Bacakta kısmi felç varsa mutlak ameliyat şart. Ya da konsevatif (ameliyat dışı) yöntemler yeterli gelmemiş ise ve ağrı yaşam kalitesini bozmuşsa yine ameliyat gerekir.Çocuklarda ise konservatif yöntemler yetişkine göre daha başarısız kalmakta, onlar daha kolay ameliyata gitmektedirler. Bazı görüşlere göre çocuklarda bacakta felç olsun olmasın sadece ağrı olması bile ameliyat için yeterlidir. Okuldan geri kalmasınlar diye.
Ameliyat olmazsa ne gibi tedavi yöntemleriniz var ?
Ameliyat şartsa ameliyatın yerini tutabilecek başka şey olamaz. Çünkü bacakta felç yerleşmektedir. Ameliyat gerekmiyenlerde en önemli tedavi kısa bir süre kesin yatak istirahatidir, ve beraberinde ilaç tedavisi düzenlenir.
Ergenlikten sonra geçer mi bu sorun ve ağrılar ?
Cerrahiden %90 üstü çok iyi sonuçlar alınır. Yine de literatürde vakaya yeniden müdahale bildirilmektedir.. Ya aynı yerde nüksler ya da başka seviyeden yeni fıtık oluşmaktadır.
Çocukken bu sorun görüldüğünde çocuk spor yapabilir mi?Önerdiğiniz ve asla yapmasın dediğiniz sporlar var mı ?
Kesinlikle en iyi spor yüzme. Onun dışında en büyük iyilik çocuğun gereksiz kilo almasını ve ağır taşımasını engellemek olabilir. Çocuklar kendi aralarında oyun için yüksekten atlarlar, bu çok çok tehlidir. Anne ve babalar dikkat etmeli. Arabada emniyet kemerleri mutlak takılı olmalı. Ani frende ileri gidip gelme ya da bir kasise girme bile fıtığa yol açabilir.
Bel fıtığında mutlaka ameliyat mı gerekir ?Bir çok bel fıtığında ameliyata gerek olmaz. Hastanın bacağında kısmi felç yani kuvvet kusuru varsa mutlak ameliyat gerekir. Hastanın felci yok ancak çektiği ağrıyı her türlü yönteme rağmen (istirahat, fizik tedavi ve ilaç tedavisi gibi) aylarca dindirememiş, böylece yaşam kalitesi düşmüş ise, bir hayat ağrıyla geçmeyeceği için onlar da ameliyata gider.
Bel fıtığı ameliyatı olmak için bir hasta kaç doktordan görüş almalıdır ?
Bu sorunun yöneltilmiş olması bile ne yazık ki biz doktorların kendi aramızda pek fikir birliği içinde olamadığımızı göstermektedir. Elbette görüş farklılıkları mevcut bilgi ve tecrübeye göre değişecektir. Farklı yaklaşımlarla aynı hedefe ulaşmak normaldir ve iyi bir lisan kullanarak bunu hastaya anlatabilmek lazımdır. Ancak bu yaklaşım farklılıkları, hastayı daima birden fazla doktora başvurma aşamasına getirmemelidir. Sadece doktor için değil hasta için de sağlıklı bir durum değildir. Daha çok kafası karışacak bu defa ameliyat olması gerekirken ameliyatını erteleyecektir. En iyisi güven duyduğu ilk doktorda karar kılmalılar.
Bel fıtığı ameliyatını beyin cerrahı mı yoksa ortopedistler mi yapmalı ?
Kesinlikle ortopedistlerin yapmasına taraftar değilim. Beyin ve sinir cerrahları, adından da anlaşılacağı gibi sinir dokusunun baskıya uğradığı durumlarda (bel fıtığı, dar kanal, bel kayması, kırık omurga, kireçlenme, ameliyata bağlı yapışık dokuya bağlı sinir sıkışması) siniri serbestleştirmek üzerine ihtisas yapmış uzmanlardır. Ortopedistler ise kemikler ve eklemler üzerine eğitim almış kişilerdir.
Fıtık ameliyatı olanların ağrılarının devam ettiğini duyuyoruz. Ameliyata rağmen geçmeyen ağrıların sebebi nedir ?
Çok sebebi var. Fıtık tam çıkarılmamış olabilir. Ya da birden fazla fıtığının sadece en kötü olanı çıkartılıp diğerleri hakkında yeterince bilgi verilmemiş olabilir. Yani hastalar alınmamış fıtıklardan hala ağrı duymaya devam eder. Veya ameliyat yerinde yapışık doku gelişmiştir. O da siniri aynı fıtık gibi sıkıştırıp ezmeye devam ettiği için hasta benzer ağrıyı duymaya devam eder. Veya hastada bel fıtığı yanında aslında dar kanal veya bel kayması da mevcuttur.Sadece fıtıklar çıkartılıp dar kanal açılmadığı veya kayma önlenmediği için hastanın ağrısı devam etmektedir. Bazen de çok iyi bir cerrahiye rağmen hastanın ağrısı devam eder. Sebebi o zamana dek olan aşırı sinir ezikliği nedeniyle sinir içinde açılmış yaranın kendisinden doğan nöropatik ağrıdır. Aylar sürebilir. Çok özel bir durumdur. Hastaya sabırlı olmasını ve elbette bu ağrının ergeç geçeceğini söylemek lazım.
Bel fıtığı ve dar kanal karıştırılıyor dediniz ?Hasta dar kanalı bel fıtığından nasıl ayırt edecek?
Her ikisinde de bacak ağrısı, uyuşma ya da güç kaybı olabileceği için karıştırılırlar. Bel fıtığında olay genellikle tek taraftadır. Dar kanalda ise genellikle iki taraflı. Dar kanal ayakta iken sorun çıkarır. Oturunca hemen geçer. Dar kanal hastalarının tipik öne eğik yürüyüşü vardır. Kanalı genişletme çabasıdır bu ve hastalar farkında olmadan bu pozisyona girerler.. Dar kanal bel fıtığı gibi her zaman ağrıyla gelmek zorunda değildir. Hasta ayağa kalktığında ya da yürümeye başlayınca pekala ağrı olmadan da belirti verebilir. Sadece uyuşma ya da sadece kuvvetsizlik gibi. Ya da ikisi bir arada olabilir. Ağrı, uyuşma ve kuvvet kaybının bir arada olduğu vakalar da vardır. Her hastada farklı seyreder. Oturunca düzelir.
Peki bu hastalar ameliyat edilmezse ne olur ?
Dar kanal giderek kötüye giden bir hastalık. Omurilik kanal çapı giderek daralıp omuriliği (bel ya da boyun bölgesinde, bazen her iki yerde birden) boğmaya başlayınca ileti beyinden bacaklara aktarılamadığı için hasta geçici uyuşma, ağrı, ya da felç yaşar. Ameliyat dışı hiç bir yöntem ordaki sıkıştıran kemikleri buharlaştıramayacağı için etkili olmazlar. Ce geçemiyen hastalar, hatta evinin içinde iki adım atamayacak noktaya gelenler vardır. Geçiçi felç (yani oturunca geçen felç) kalıcı felç aşamasına geldiğinde ameliyat başarısı ne yazık ki düşer. Geç kalınsa de mutlak ameliyatla darlığı açmak lazım ki dönebilen geri dönsün. Hiç olmazsa olanı da korumak gerekir. Daha kötüye gitmesin diye.
Dar kanal hastalarına fıtık ameliyatı yapıp başarı elde edilebilir mi ?
Mümkün değil. Başarısız bel cerrahisinin en büyük nedenlerinden biridir zaten bu. İkisine yapılan cerrahi birbirinden çok farklı. Fıtık ameliyatında her 2 omur arası disk mesafesine girilmekte ve tüm disk materyeli (dışarı taşıp da sinir köküne bası yapan kısımları dahil) boşaltılmaktadır. Kanal çapları ile oynanmamaktadır. Oysa dar kanal omurilik kanalının daralarak omuriliği sıkıştırması demek olduğu için kanalın rahatlatılması ameliyatıdır. Her hastadaki darlık tipi farklıdır. Kiminde ön-arka kiminde sağ-sol çap dardır. Kiminde kanalın kendinden çok sinir köklerinin yanlardan çıktığı yataklarda darlık vardır ve oralara müdahale edilir. Özetle dar kanal ameliyatları ihityaca göre planlanır.
Bir çok hasta bir çok teknikle ameliyat oluyor boşu boşuna mı ameliyat oluyorlar ?
En etkili yöntem mikroskop altında yapılan (yani iyi büyütme ve bol ışık altında yapılan) mikrocerrahi tekniktir. Endoskopik ya da lazer ile yapılan yöntemler (kapalı yöntemler) fıtık ameliyatında nükslere yol açar ve onlar açık ameliyata eninde sonunda giderler. Bu kapalı yöntemler zaten dar kanal ya da bel kayması gibi bir cok seviyeyi ilgilendiren durumlarda uygulanamazlar.
Ameliyatta felç kalma riski var mıdır ?
Tecrübesiz ellerde bu tip olaylar az da olsa meydana gelebilir.
Fıtık, ameliyattan sonra tekrarlar mı ?
Fıtık dokusu aslında nükseden yani tekrarlayan bir doku değildir. Yeterince boşaltılamamış fıtık vardır. Ameliyat sonrası baştan hasta rahattır. Ama günlük hareketlerle derin planlarda unutulmuş disk dokusu yer değiştirerek yine sinir dokusu altına kabarınca benzer bulgular başlar. Mesafeyi tamamen boşaltabilmek yetenek ve tecrübe işidir.
İş hayatındaki insanlar yoğun stres altındalar. Stresin bel fıtığı ve bel ağrıları üzerindeki etkileri nelerdir ?
Bahsettiğiniz ruhsal stresin asla bel fıtığı üzerine olumlu olumsuz etkisi yoktur. Ancak stresli insanların ağrı eşiği düşeceği için ağrıyı kolay algılarlar. Kişi iş hayatında fiziksel strese maruz kalıyorsa ( ağır kaldırma , uzun süre ayakta kalma ya da oturuyor olma, eşya çekme, travma düşme vb) ya da kilo alma kesinlikle fıtık oluşumunu kolaylaştırır. Yine de mekanik zorlanmanın fıtık için tek başına yeterli olması için kuvvetli etkilemesi lazım.
Neden iş hayatında daha çok görülüyor ?
Çünkü onlar fiziksel travmaya ev hayatındakilerden daha fazla maruz kalmaktalar. Ancak evde sürekli halı silkeleyen ve elektrik süpürgesi elinden düşmeyen hanımlar da çok büyük risk altındalar.
Yoğun bilgisayar kullanımı tetikler mi?
Elbette uzun süre oturuyor olmak bel fıtığını tetikleyebilir. Bilgisayarda baş öne eğik çalışıldığı için aslında daha cok boyun fıtıkları görülür.
Hareketsiz iş hayatı, sürekli masa başında oturmak bel fıtığı oluşturur mu?
Beli uzun süre aynı pozisyonda tutmak bel için zararlıdır. Bu ister uzun süre oturmak, ister ayakta durmak ister uzun süre yürümek olsun.Beli kandırmak lazım. Yani pozisyonu sürekli değiştirmek lazım.
Genetik geçisi var mı ?
Evet bir çok hastada. Genetik etki yetişkinde %50 etkili ise fiziksel zorlanmalar da %50 etkilidir. Hiç genetik yatkınlık olmadığı halde tamamen fiziksel zorlanma, aşırı kilo alma, hamilelik, travma-trafik kazası ya da yüksekten düşme sonucu yıllar sonra bile bel fıtığı olan hastalar da vardır.
Günümüzde insanlar spor salonlarına koşuyor ? Sporun bel fıtığına etkileri nelerdir ?
Mekik hareketi bel fıtığına hiç iyi gelmez. Karın içi basıncını arttıran yani ıkınma hareketi yaptıran her türlü spor bel fıtığına kötüdür. En cok sevdiğimiz spor yüzmedir. Bilinenin aksine ata binmek bel fıtığına kötü değil iyi gelmektedir. Çünkü karın ve sırt adaleleri gelişeceği için iç korse etkisi yapar ve fıtığı yerinde tutar. Yukarı aşağı hareket bel fıtığını sanıldığı gibi taşırmaz.
Yürüme bantlarında yürüyüş omurgayı nasıl etkiliyor? Yararlımı?Yoksa efor zararlı mı ?
Normal doğada yürümek bir seferde uzun süreli olmadıkça çok yararlı. Yürüyüş bantlarındaki yürüyüş biraz daha yapay bir yürüyüş ve diz eklemlerini bir süre sonra zorlamaktadır. Diz eklemleri -kalça ve bel omurgası birbiri ile uyum içinde çalışan eklemelerdir. Biri zora girince diğerinin de zaman içersinde bu zorlanmadan nasinini alacağı kesindir. Diikkatli olmak lazım.
Pİlates son yıllarda moda oldu.bel fıtığına ve omurgaya yararlı mı ?Bilinçsiz yapılırsa sonuçları ne olur ?
Pilates hareketleri bilinçli yapılmazsa zararlı olabilir. Fıtığın başlangıç aşamasında belki hasta yarar görebilir ama fıtığın extrude (iyice taşmış) aşamasında ıkınma yaptıran bir hareket zarar verecektir. Bunu hoca da engelleyemez. Pilates birinci planda tercih ettiğimiz spor dalı olamaz. Yüzmenin yerini hiç bir spor tutamaz. Yüzme bilmese de hastanın kolluklarla suya girmesi lazım.
Başaşağı asılma hareketi var İyi geliyormu bel fıtığına ?
Evet fıtığın başlangıç aşamalarında gerçekten işe yarar ama fıtığın hangi aşamada olduğuna ancak doktor karar verebilir,aşağı sarkma hareketini tavsiye eden uygulamacı değil.
Bel fıtığı için yararlı ve yarasız sporları sıralarmısınız?
Yüzme, Yüzme, yüzme, en ve belki de tek yararlı spor. Sporun yararsızı olmaz. Sadece karın içi basıncını arttırmaktan yani ıkınmaktan sakınmak lazım. Bu da genellikle ağır kaldırınca ya da bacak yüze fazla yaklaşınca oluyor.
Alternatif yöntemler işe yarar mı ? Bel çektirme , Masajın v.s bel fıtığı ve bel ağrıları üzerine etkileri var mı ?
Bel çektirme aşağı sarkmanın benzeridir. Aynı kurallar geçerlidir. Fıtığın ileri aşamasında tam tersine zararlı olabilir. Uygulama sonrası felç gelişen ve acil ameliyata alınan vakalar vardır.Masaj adaleyi ısıtırak gevşetme dışında bel fıtığına asla etkili değildir. Masaj 10-15cm derindeki fıtığı yuvasına geri çekemez. Tam tersine ameliyat gerekmeyen vakalarda 7 gün kesin yatak istirahati, fizik tedavi, masaj ya da başka diğer yöntemlerden çok daha etlkilidir.
Yanlış yatak ve yastık seçimi ve yatış pozisyonu bel fıtığını tetikler mi ?
Elbette çok yumuşak yataklar omurga için sağlıklı değil ama ille de fıtık oluşturacak diye bir kural da söz konusu değil. Sadece fıtıklı olanlar belki daha çökmeyen bir yatak tercih edebilirler. Çok yüksek yastıkta yatmak da boyun fıtıklılara tavsiye edilmez. Enteresan bir şekilde bunlar da nedense yüksek yastık seçme eğiliminde olurlar. Oysa iyi gelmez.
Manyetik tedavi yöntemleri yararlımı ?
Etkilerine inamıyorum.Psikolojik katkıları olabilir belki. Hepsi o kadar.
Fıtığın Türkiye ve dünyadaki yaygınlığı
Dünya ve türkiyede fıtık oranı hemen hemen aynıdır. Tüm toplumu tarasanız nerdeyse üçte biri az veya çok fıtık hastasıdır. Belki bazılarının haberi bile yoktur.
Fıtık nedir ?
Omurlar arasında amortisör görevi gören disk yastıkçıklarının bozulmasıyla arkaya omurilik kanalına doğru taşması, sinir köklerine, bazen de (boyunda) sinir kökleri ve/veya omuriliğe yaslanması sonucu ağrı, uyuşma, kısmi felçlerin açığa çıkmasıdır.
Kişide bel fıtığı görülmesinin en sık rastlanan nedenleri nedir ?
En çok genetiktir. Ancak genetik yatkınlık olan herkesde oluşacak diye bir kural yoktur. Uyuyanı uyandıran asıl çevresel faktörlerdir. Yani en önemlisi travmadır. Ya tek ve büyük bir travma (trafik kazası gibi) fıtığı hemen ortaya çıkarır, ya da minik minik travmaların birikmesi sonucu zaman içersinde oluşabilir. Kilo almak ve ağır kaldırmak da yüklenme travmasıdır. Uzun süre aynı bel pozisyonda kalmak bel için ya da boyun önde çalışmak boyun için bir travmadır. Pozisyonu değiştirmek lazım.
Bel fıtığının genetik geçişi varmıdır ?
Elbette.Ama tek başına neden olmaz.
Bel fıtığı kadınlarda mı erkeklerde mi daha sık rastlanır?
Hemen hemen aynı oranda.
En sık ortaya çıkış yaşı hangi yaş grubudur ?
En sık 35 yaş civarındadır. Ama esasen 7den 70e görülen bir hastalıktır.
Bel fıtığının temellerinin çocuklukta atıldığı tezi doğrumudur ?Çocuklukta yapılan hangi yanlışlar bel fıtığına neden olabilir ?
Ben buna inanmıyorum. Çocuklukta oluşan fıtıkta da genetik alın yazısı kuralı işler. Ancak illaki o yaşta çıkması özel olarak kodlanmıştır. Olayı hızlandıran faktörlerden kaçınmak lazım. Elbette ağır çanta taşımaları sakıncalı. Oyun olsun diye yüksekten atlamalarının kesin önlenmesi lazım. Ders çalışırkenki oturuş bozukluklarına dikkat edilmesi gerekir. Gereksiz kilo almalar engellenmelidir. Eğer skolyoz gibi omurga bozuklukları varsa düzeltmeli, çünkü skolyoz da omur aralarındaki disklerin zamanla bozulmalarına yol açabilir.
Masa başında ve bilgisayar başında hareketsiz çalışmak bel fıtığı nedeni olabilir mi? Bu şekilde çalışanlara önerileriniz nelerdir ?
Evet olabilir. Uzun süre aynı bel pozisyonunda kalmak (bu ister oturmak, ister ayakta kalmak olsun) belin biomekaniğini bozar. Diskler aşırı yüklenir ve rotadan çıkarlar. Bel kandırılmaktan hoşlanır. Sürekli pozisyonu değiştirmek gerekir. Oturuluyorsa kalkılmalı ya da yürümeli ya da kısa süre uzanmalı. Boyun önde çalışmak da boyun fıtığına hazırlayıcıdır. (bilgisayar başında olanlar, kitap okuyan ya da elişi yapanlar). İşi mümkün olduğu kadar göz seviyesine yükseltmeli.
Bel fıtığı en erken hangi yaşta görülür ?
En erken 4-5yaş literatürde mevcut. Daha çok genetiktir. Onlar yetişkine göre daha çok ameliyata giderler.
Bel fıtığının şişman çocuklarda daha çok görüldüğü doğrumudur ?
Evet doğru, kilo alma dediğim gibi genetik bir yatkınlık olsun olmasın uyuyanı uyandırır. Kilo yük travmasıdır. Omurga bunalıma girer.
Bel fıtığı riski altında bulunan grubu tarif ediniz ?
Trafik kazası ya da düşme gibi büyük travma geçirmiş olanlar. Hayatı boyunca omurgasını hoyrat kullanmış kişiler, ağır işte çalışanlar (elektrik süpürgesi kullanmak ya da halı silkeleme gibi işler omurganın en zararlı hareketlerdir) Ailesinde -geçmişinde bel fıtığı ya da bacak ağrısı çekmiş olanlar. Öne eğik çalışmak zorunda olanlar (örneğin nalbantlar) Uzun süre ayakta kalanlar ya da uzun süre oturanlar(şoförler) Kilo alanlar Hamilelik sonucu kilo alan hanımlar Ağır kaldıran ya da ağır kaldırarak spor yapan kişilerBel fıtığı belirtileri en çok hangi hastalıkla karıştırılır ?
Bel fıtığı en çok dar kanal ile karıştırılır. Aslında dar kanal olup da yanlışlıkla fıtık teşhisi alan ve yıllarca bilerek ya da bilmeyerek oyalanan bir çok hasta vardır.
Hangi meslek grupları daha çok bel fıtığı riski altındadır ?
Mimarlar, bilgisayarla uğraşanlar, şöförler, nalbantlar gibi öne eğik çalışanlar, uzun süre masa başında oturanlar, ağır yük taşıyanlar
Bel fıtığına en tavsiye edilen sporlar hangileridir ?( Atabinmekse nedeni nedir tavsiyeleriniz nelerdir ata binmenin omurga üzerindeki etkileri anlatırmısınız )
En güzel spor yüzmedir. Hem bel, hem boyun fıtığına iyi gelir. Sanıldığının aksine ata binmek beli zora sokmaz. Tam tersine bel ve karın kaslarını güçlendireceği için iç korse etkisi yapar ve mevcut fıtığın daha fazla arkaya taşmasını engeller, yani yerinde tutar. Bel ağrısı olan çok arkadaşım biniciliğe başlayınca bel ağrılarını geçtiğini ifade etmişlerdir.
Bel fıtığında hangi sporlardan uzak durmak gerekir ?
Ağır kaldırmamak ve çok fazla düşmemek kaydıyla her türlü sporu yapabilirler. Sadece karın içi basıncını arttıracak şekilde ıkınmamak gerekir.
Kişi kendisinde hangi belirtiler varsa kendisinden şüphelenerek doktora başvurmalı ?
Bel ağrısı Bacak, ya da kalça,veya diz, kasık ya da ayak ağrısı Bacakta ya da ayakta uyuşma ya da karıncalanma ya da üşüme hissi Bacakta kuvvetsizlik yani güç kaybı yani kısmi felç (belirtileri, ayakkabının ağır gelmesi, ayağın yere takılması, ayak bileğinin yere basarken dönmesi-burkulması, dizde ya da bacakta ayakta iken boşalma sonucu yere düşme tehsi olması, topuk ya da ayak parmak ucunda yürüyememe) Öksürme, hapşırma ya da yere eğilme veya ıkınma sonucu kalça içine ya da bacağa ağrı saplanması durumunda Bacak yüze yaklaştığında ağrının artmasıBel fıtığı teşhisi nasıl konur ?
Bel MRı ya da fıtık dokusuna daha az hassas olan bel tomografisi ve klinik muayene bulguları ile ortaya konur. Düz grafiler bel fıtığını göstermez. Düz grafiler kemik yapı hakkında fikir verir ama yumuşak dokuları göstermez.
Her bel fıtığının tek çözümü ameliyat mıdır ?
Her vakaya ameliyat gerekmez. Ameliyat gerektirmeyenlerde en güzel şey 7 gün kalkmadan kesin yatak istirahatidir. Taşan fıtıklar geri toparlar bu sürede. Bacakları kırarak altına yastık koyarak yatmak gerekir. Böylece siyatik sinir üzerindeki gerginlik azaltılmış olur. Daha sonra gerekirse fizik tedavi uygulanabilir. Yarar gören de var, görmeyen de. Her durumda ilaçdan faydalanılır. Ancak ilçalar ağrı üzerine etkilidir. Felci çözmez . Ameliyat gerekenlerde ameliyat iyi yapılırsa aynı yerde nüks olmaz. Yani kesin çözümdür.
Ameliyatın şart olduğu durumlar
Eğer hastada kuvvet kaybı yani kısmi felç varsa hasta mutlak oyalanmadan ameliyata gitmelidir Bazen hasta felcin farkında olmayabilir -muayenede açığa çıkar, kendisi de hayretle görür- ayak bileğinin dönmesi ya da burkulması, ayakkabının ağır gelmesi ya da ayağın yere takılması, diz ya da kalçanın yürürken boşalarak hastayı düşürecek noktaya getirmesi ya da topuk ya da parmak ucunda yürüyemem kısmi felç bulgularıdır. Eğer felç yoksa sadece ağrı varsa ve ağrı yeni başlamıssa ameliyat önerilmez. En güzeli 7 gün hiç kalkmadan kesin yatak istirahatidir. . Ağrı uzun süre varsa ve hasta bunu bir türlü geçirememiş ve yaşam kalitesi düşmüşsse onlar da ameliyata gitmelidir. Çünkü bir ömür ağrı ile geçmezş bizim de doktorlar olarak hastayı ağrıya mahkum etme hakkımız yoktur.
Ameliyat ta uygulanan en son cerrahi yöntemler nelerdir ? Ne kadar sürer?
En etkili ve kesin çözüm mikrocerrahi teknik yani mikroskop kullanılarak yapılan mikrodiskektomi yöntemidir. Mikroskopta en ufak yerler büyütülerek görülür. Bol ışıkla çalışılır ve ufak kesi yapılır. Endoskopik, lazer gibi yöntemlerde fıtık materyelinin hepsini çıkarmak nerdeyse mümkün değildir ve 6 ay sonra nüksle gelirler, bu defa açık ameliyatla yani mikrocerrahi ile temizlenmek zorunda kalınır. Fıtığı tamamen temizlemek el ne kadar hızlı olursa olsun 2 saati alabilir. Bundan kısa olan sürelerde mesafenin tamamen temizlenmesi zordur ve kalan parçalar bir süre sonra nükse yol açar. Kısaca fıtık ameliyatında zamandan fedakarlık etmemek gerekir. Hastanın iyiliği için.
Ameliyat kesin çözüm müdür ?
İyi yapılmış ameliyat kesin çözümdür.
Ameliyata rağmen geçmeyen ağrıların sebebi nedir ?
Ya fıtık tam çıkarılamamıştır, yada birden fazla fıtığın en problemli olanları çıkarılmış, hafif olan fıtık hala ağrıya devam ediyordur ama hastaya öncesinde yeterli bilgi verilmemiştir
Veya fıtıkla beraber mevcut olan problemleri atlanmıştır. Dar kanal, bel kayması ya da eski yapışık dokular gibi. Yani eksik tanı sonucu eksik ameliyat yapılması ağrının devamına yol açabilir.
Eski ameliyata bağlı yapışık doku gelişmiş ve bu da sinir kökünü sıkıştırarak aynı şikayetlere yol açıyor olabilir. Mikrocerrahi ile sinirlerin tek tek temizlenmesi lazım. Zahmetli iştir. Herkes bu ameliyata cesaret edemez.
Bel kayması ya da dar kanal gibi nedenle ameliyat olup platin taktıranların ameliyatının kurgulanmasında eksiklikler olabilir. Platinlerin kaç seviye ve hangi omurlara takılacağının iyi ayarlanması lazım. Eksik ya da fazla seviye uygulanması mevcut ağrılara ağrı katabilir. Bel biyomekaniği bozulacağı için. Ya da bu ameliyatta sinirlere basan asıl problemli kısımlar yeterince çıkarılmamış, ameliyat sadece vida uygulama ameliyatı olarak kalmışsa ağrı devam edecektir. Ya da vidalar sinire değiyor da olabilir.
Hasta ameliyat öncesi çok ağrı nedeniyle zaten bir tomar ilaç kullanıyorsa, yeniden güzel bir ameliyat geçirse de ağrısı hemen kesilmeyecektir. Ağrının azalması haftalar alabilir. Normal bir durumdur. Sabırlı olmaları için hastaya bilgi verilmesi gerekir.
Bel fıtığı ile karıştırılan dar kanal hastalığı nedir ? Hastalar bu iki hastalığı birbirinden nasıl ayırt edebilir ?
Dar kanal adından da anlaşılacağı gibi omurganın ortasında yer alan omurilik kanalının ön arka çapı ve veya sağ sol çaplarının daralarak omuriliği yatağında sıkıştırması ve buna bağlı olarak bel fıtığını taklit etmesidir. Bel fıtığı genellikle tek bacağı tutar. Dar kanal hemen hemen daima iki bacağı etkiler. Bel fıtığında önce ağrı, daha sonra uyuşma ve karıncalanma daha sonra da kuvvet kaybı eklenir. Her zaman bu şikayetleri vardır. Dar kanalda ise hasta ayakta iken ya da yürümek isteyince ya sadece ağrı , ya sadece uyuşma ya da sadece geçici felç oluşacaktır. Ya da bunların bir kaçı bir arada olabilir. Oturunca ise tamamen geçer. Ayağa kalkınca yine şikayetler başlar. Yürüme mesafesi bir seferde 500m altına inmişse mutlak ameliyat gerekir. Bu geçici felç aşamasındaki hastayı luzumsuz bekleterek kalıcı felç aşamasına getirmemek lazım. Çünkü omurilik küser ve sonuçları yüz güldürücü olmayabilir Yine de hangi aşamada olursa olsun ne geri dönerse kardır mantığıyla daima ameliyat etmek lazım. Felç tamamen geri dönmese bile olduğu seviyede tutmak içİn ameliyat mutlak yapmak gerekir. Dar kanalda kanalı genişletecek başka hiç bir yöntem mevcut değildir.
Bel fıtığının ameliyattan sonra tekrarlama riski var mıdır ?
İyi bir cerrahi ile mesafe tamamen boşaltılmışşsa, yani hastaya ayrılacak zaman esirgenmemişse aynı yerden nüks asla olmaz. Çünkü fıtık mesi kendini üreten ya da yenileyen bir me değildir. İsteyerek ya da istemeyerek iyi boşaltılmamış mesafelerde nüks olur ve yeniden ameliyat gerekir. Fıtık ameliyatını yarım saatte bitiriyorum demek bu nedenle marifet değildir.
Alternatif yöntemler işe yarar mı ? Bel çektime,masaj v.s
Ameliyat gerektirmeyende en etkili yöntem 7 gün kesin yatak istirahatidir. Ancak o da çok ağrılı kızgın yani akut dönemde verilir. Kesinlikle hareket- spor araya sokulmaz. Kızgın dönem geçince en etkili yöntem yüzmedir. Karın ve sırt adaleleri gelişince iç korse etkisi yapar ve fıtığı yerinde tutar, sınırlar. Dış korseyi asla tavsiye etmiyoruz. Adaleler tembelleşmesin diye. Fizik tedavi sessiz dönemde denebilir. Yarar gören de vardır. Görmeyen de. İlk etapta tercih etmiyorum. Bel çektirme sıradan insanların asla yapmaması gereken bir yöntemdir. Tam tersine uygulama sonrası felç kalıp ilk 8 saat içinde acil ameliyata giren vakalar vardır. Bel çektirme doktor kontrolunde ve ancak fıtığın çok başlangıç aşamasında uygulanabilecek bir yöntemdir. Ekstrude yani patlak aşamada asla yapılmamalıdır. Masaj, adalaleri yumuşatıp spazmı çözeceği için bel ağrısı kısmına faydalı olur ama içerdeki fıtık basısı olayına bir gram faydası yoktur. İlaçlar ağrıyı 2 saat unutturur. İçerdeki sinir basısı nedeniyle oluşan zedelenmeye pek yararı yoktur. Sadece ödem çözer Felci düzeltmez.
Bel fıtığı Ameliyatları zor mudur ? Ameliyat ve hastanın hastanede kalış süresi ne kadar dır ? Genel anestezi ile mi yapılıyor ? Hasta ne kadar sonra günlük hayatına dönebilir ?
Hocalarımız bel fıtığı ameliyatını iyi yapan her türlü beyin cerrahisi ameliyatını iyi yapar derdi. Çok haklıymışlar. Çok dar bir alanda miimetrik çalışılması gereken bir olaydır. El becerisi şarttır. Hasta genel anestezi ile ameliyat olur. Ameliyat hakkını vererek çalışılırsa 1.5-2 saat sürer. 4 saat sonra yürür. Ertesi gün sabah taburcu edilir. Aynı gece taburcu olmak isteyenleri özellikle çıkartmak istemem. Yara yerinde problem olursa takip şansımız olsun diye. Ayrıca genel anesteziden yeni kalkmış bir insanı, daha tansiyonu toparlamamış ve anestezi vücuttan atılmamışken, apar topar eve göndermenin tıp ahlakına uygun olduğunu düşünmüyorum.
Tedavi edilmediği takdirde nelere yol açar ?
Bel fıtığı ameliyat gerektirdiği halde ameliyat olmamışsa kısmı felçli ayağın siniri iyice küser ve ilerde ameliyat olsa da ayak geri dönmeyebilir. Ya da kısmi felç tam felç haline dönebilir. Ayak yerden hiç kalkmaz. Ameliyat gerektirmiyor ama yine de gerekli tedbirler alınmamışsa büyük ihtimalle ameliyatlık düzeye gelir ya da şikayetler kronikleşir yani uzar, yerleşir ve hastanın yaşam kalitesi düşer. Mutlak kilo verilmesi, ağır kaldırılmaması, eğilerek çalışılmaması gerekir. Yüzmenin sessiz dönemde devreye sokulması gerekir. Kızgın dönemde mutlak kesin yatak istirahati şarttır.
Boyun fıtıklarının bulguları nelerdir. Nelerle karışır?
Boyun omurlarının arasındaki disk yastıkçığı bozulmaya başlayınca esnekliğini kaybederek arkaya esnemeye başlar ve kanal içinde omuriliğe ve o seviyedeki kol sinirlerine yaslanmaya başlar. O seviye kol siniri nereye dağılıyorsa o alanda karıncalanma, uyuşma, ağrı, ileri durumlarda kuvvet kayıpları yani kısmi felçler meydana gelecektir. Kürek kemiklerinin arasına da nadiren ağrı yayılabilir. Sol C5-6 fıtığı C6 sinir köküne basacağından kalp krizi gibi ağrı uyandırabilir. Bilek kanalı sendromu da boyun fıtığı ile karışabilir. Muayenede kendini belli eder. Ikisi birarada olursa ikisine de ayrı ayrı tedavi uygulamak lazım. .Nadiren torasik outlet sendromu da karışır. Hatta diğer bazı sinir tuzaklanmaları ya da tenisçi dirseği gibi hastalıklar da boyun fıtığı ile karışır.
Boyun fıtıkları kimlerde olur?
En çok boyun önde çalışanlarda olur. Meslek hastalığı denebilir. Daktilo yazanlarda, dantel örenlerde, uzun süre baş öne eğik kitap
okuyanlarda. Kaza sonrası düşme çarpmalarda boyun fıtığını tetikler. Ailesel eğilim zaten %50 etkiler.
Hangi durumlarda ameliyat gerekir. Nasıl bir teknik uygulanır?
Yeni başlamış ağrılar ve uyuşmalarda ameliyat önermiyoruz. Çoğu kez 20 günlük boyunluk tedavi edici olur. Eğer herhangi bir şekilde kuvvet kusuru gelişmişse mutlak ameliyat gerekir. Yalnız kuvvet kusuru olmadığı halde hasta bu ağrılardan uzun süre muzdarip ise ve yapılan tedavilerden de fayda görmemişse onlar da ameliyata gider, çünkü artık yaşam kalitesi bozulmuştur.
Genellikle ön yandan girilerek hem sağ, hem de sola ulaşılacak şekilde tüm disk materyeli boşaltılır. Mikroskop altında yapılan bu ameliyatta sinire olan tüm disk ve kemik basıları kaldırılır. Anterior mikrodiskektomi operasyonu denir. Boşaltılan aralığa yükseklik kaybı olmasın diye titanium kafes koyarız.MR ile ameliyat tanısı konur mu?
Sadece MRa bakıp ameliyat tanısı koymak bir tecrübesizliktir. Doğru değildir. Çünkü MRda ileri boyutta olup da hiç bulgu vermeyen fıtıklar vardır, ellenmmelidir. Tam tersi durumlarda ise hastayı hemen ameliyata almak gerekebilir.
En sık hangi seviyelerde fıtık olur?
En çok 5. ve 6. boyun omur arası ile 6. ve 7. boyun omur arası fıtıklar olur. Çünkü en hareketli seviyeler bunlardır. Biz en çok iki seviyeye bir seferde müdahale etmek isteriz. Nadiren 3 seviye opere ederiz. 4 seviyede fıtık varsa çoğu kez buna dar kanal da eşlik edeceğinden o vakaları önden değil de arkadan açmak ve kanalı genişletme ameliyatı yapmak daha doğru olabilir.
Boyundaki dar kanal bulguları nasıl ayırdedilir ?
Dar kanalda kollardaki ağrı ve uyuşmadan başka bacaklarda da kuvvetsizlik problemleri olabilir. Ayrıca bacaklarda sıçramalar ve istemsiz bazı refleks hareketler olabilir. MR zaten tanıyı doğrular. Baze hem fıtık, hem boyun dar kanal beraber olabilir. Ağır olandan işe başlamak lazım.
Dar kanal ameliyatları klasik boyun fıtığı ameliyatından farklı mıdır?
Evet çünkü boyun fıtığı önden açılır, dar kanal genellikle tek seviyeyi tutmaz. Arkadan en az 3 seviye basan kemikler kaldırılır ve omurga kaymasın diye arkadan titanium vida- rod sistemi ile desteğe alınır. Hastaların sikayetleri yavaş yavaş toparlar
Ameliyattan istifade edebilmek için beklenebilecek maksimum süre nedir?
Dar kanalı 1 yıldan fazla bekletme derler ama 2 yıl da geçse yapmak gerek çünkü geri dönüşler oluyor. Boyun fıtığında felç varsa zaten bekleme süresi verilmez.
TEDAVİ
Boyun ve bel fıtıklarının tedavisinde çoğunlukla ameliyat gerekmez. Ciddi kuvvet kusurları varsa ve mevcut semptomlar ilerleyici tarzda ise ameliyat yapılmalıdır. Kesin ameliyat gerektiğinde bulguların geri dönme ihtimalini arttırmak için araya fazla zaman koymamak gerekir. 6 hf konservatif tedaviye rağmen ( boyun fıtığında boyunluk, bel fıtıgında yatak istirahatine ilaveten medikal tedavi, gerekli durumlarda fizik tedavi vb) ağrı geçmemişse ve/ veya hafif olan kuvvet ksusurunda toparlama olmamışşa gene ameliyat yapılmalıdır. Kesinlikle doktor kontrolu dışında bel ve boyun çektirme yapılmamalıdır, aksi taktirde fıtığın parçalanarak kanala düşüp sinir altına girip hastayı felç bırakma riski yüksektir.
Torakal disk hernisi= Sırt fıtığı
Tüm fıtıkların %0.25i ve ameliyat olanfıtıkların da %4ünü oluşturur. Genellikle T8 altında (daha hareketli bölgede) görülür. Genel kalsifiyedir. Geçmeyen ağrılar ve omuriliğe basısonucu myelopati varsa amelyat edilmelidir.sadece laminektomi yapmak genellikle doğru değildir. Vakaların %25'inde travma öyküsü vardır.
Cerrahi
1-posterior orta hat laminektomi: başarısızlık ve komplikasyon oranı yüksektir.
2-posterolateral:
1-lateral oluk: laminektomiye ilave pedikül çıkarılmasıyla
2-transpedikular yaklaşım,
3-kostotransversektomi
4-transfaset pedikül arasından
3- anterolateral yani transtorasik
4- lateral ekstrakaviter yaklaşım
5-endoskopik?
Myelopati yapmamış lateral disklerde posterolateral yaklaşım ve beraberinde medial fasetektomi basit olup sonuçları da iyidir. Orta hat sırt fıtığı varsa ya da myelopati gelişmişse transtorasik önden yaklaşmak doğrudur.Patoloji özellikle sola doğru yerleşmemişse kalp önümüze gelmesin diye sol yerine sağdan yaklaşmak daha kolay olmaktadır.
Kostotransversektomi
Eskiden tuberkuloz apseyi drene etmek içinkullanılagelmiş bir yaklaşımdır. Yumuşak taze ve lateral yerleşimli fıtıklarda bu yaklaşım iyi sonuç verir. Kalsifiye ve orta hat fıtıklarını çıkarmak zordur. Hem transvers prosesi hem de en az 4-5 cm kaburgayı çıkararak yapılmaktadır. Önemli bir radikuler arter harabiyetine yol açmamaya dikkat etmek lazımdır. Pnömotoraks riski göz önüne alınmalıdır.
TRANSPEDİKULER YAKLAŞIM
Pediikül, biraz vertabra cismi ve biraz da kaburga başı dril edilerek boşluk açılır. Bazen 2 yanlı yapmak gerekir. O zaman instrumantasyon gerekmektedir. Pnömotoraks riski azdır.